چین و چروک صورت
پوست تمام سطح بدن راپوشانیده وبزرگترین ارگان بدن محسوب می گردد.سطح پوششی پوست دربزرگسالان بطورمتوسط 2 مترمربع ووزن آن درحدود 3 كیلوگرم است. پوست اولین سددفاعی بدن دربرابرتمام عوامل بیماری زای خارجی است. پوست باانجام عمل تعریق موجب تنظیم درجه حرارت ودفع سموم ازبدن می گردد.پوست بدن باجذب اشعه آفتاب موجب تشکیل ویتامین D می گردد.پوست30درصدتمام خون جاری دربدن رادریافت می كند. پوست درحالت عادی بخودی خودتوانایی ترمیم داشته وتقریباً بطوركامل دربرابرآب غیرقابل نفوذاست.
پوست انسان ازدولایه اپیدرم درسطح ودرم درعمق تشکیل شده است.لایه اپیدرم بیشترشامل سلول های مرده وشاخی بوده ودربخش های پایینی آن سلول های رنگدانه سازپوست(ملانوسیت)وجوددارند.افزایش حجم وتعدادملانوسیت هامی تواندموجب ایجادلک گردد.لایه درم درزیراپیدرم قرارداشته ووظیفه آن حفظ آب،سفتی وقابلیت ارتجاعی پوست می باشد.لایه درم شامل سه قسمت است:
1)کلاژن که مسئول سفتی پوست می باشند.
2)الاستین که موجب خاصیت ارتجاعی پوست می گردد.
3)ماده ای ژل مانند(حاوی پلی ساکارید)که نگهدارنده آب پوست است.
بعبارت ساده ترمی توان پوست رابه یک ساختمان تشبیه کردکه اپیدرم سقف آن ودرم اساس وپایه آن است.کلاژن والاستین هم مثل تیرهای عمودی وافقی ساختمان هستندکه به ساختمان استحکام می بخشند.
پوست عامل تعیین کننده ای درزیبایی انسان بوده وسلامت،طراوت وشادابی آن نشان دهنده تندرستی عمومی بدن می باشدودریک کلام پوست آیینه بدن می باشد.
باتوجه به قابل دیدبودن پوست معمولاً وضعیت ظاهری آن اهمیت زیادی برای شخص دارد. درباب اهمیت پوست همین یك مثال كافی است كه بگوئیم معمولاً سن افرادراازروی مشخصات پوست آنهاحدس می زنند.به همین دلایل افرادوبخصوص خانم ها اهمیت زیادی برای پوست خودقائل هستندوحاضرندهركاری بكنند تا پوستی شفاف وزیباداشته باشند.
بسیاری از مراجعه کنندگان(بخصوص خانم ها)به کلینیک پوست وموازچین وچروک صورت خود ناراضی هستندودرجستجوی راهی برای درمان آن هستند.وجوداین خطوط مشكل خاصی ازنظرسلامتی برای فردبوجودنیآورده ولی چون بواسطه آنها شخص مسن تربنظر می آیدلذابسیارآزاردهنده وناراحت کننده می باشند.
علل بروز چین و چروک صورت
فرآیندچین وچروک درپوست ازدرون آن آغازمی شودودراین میان تغییرات لایه درم نقش بسیارمهمی دربروزچین وچروک پوست دارند.عوامل دخیل درپیدایش چین وچروک پوست رامی توان به دودسته بزرگ تقسیم کرد:
الف)عوامل داخلی(درونی)
1)سن:همه دوست دارندكه سالهای زیادی پوست لطیف وصاف مثل كودكان داشته باشند.پوست افرادجوان نرم،شاداب وقابل انعطاف است وحالت ارتجاعی دارد.امامتأسفانه پوست هم مثل همه اعضای بدن به مروردچارتغییراتی می شود.این تغییرات بصورت غیرقابل برگشت ودرساختمان ملكولی پوست وبافت زیرجلدی رخ می دهند.
اثرات افزایش سن بر پوست
باافرایش سن فیبرهای کلاژن والاستین پوست تغییرات کمی وکیفی پیداکرده که این امرموجب افت خاصیت ارتجاعی وكششی پوست می گردد.باافزایش سن ازمیزان بافت چربی زیرجلدی كاسته شده وهمین مسئله موجب شل شدن پوست می گردد.درمجموع باگذشت زمان چروك هاوخطوط ظریف درپوست پیداشده وباافزایش سن تعدادوعمق این خطوط درصورت افزایش پیدامی كنند. تغییرات پوستی ناشی ازسن غیرقابل جلوگیری وغیرقابل برگشت هستند.
اثرات افزایش سن بر پوست
2)ژنتیک:برخی افرادزودترازسن خوددچارچین وچروك می گردند.این عامل هم بدلیل ارثی بودن غیرقابل جلوگیری است.
3)وضعیت هورمونی مثل دوران منوپوز(یائسگی)درخانم هاویااختلالات هورمونی دراثربیماری های غددبدن(تیرویید،هیپوفیزوغیره):چین وچروک های ناشی ازاختلالات هورمونی درمواردی قابل درمان هستند.
ب)عوامل خارجی
1)اشعه آفتاب: این عامل قابل جلوگیری ودرحقیقت مهمترین فاكتورقابل پیشگیری درپیدایش چین وچروكهای صورت می باشد.اگرازسنین پائین وبه صورت یك عادت خوب پرهیزازآفتاب واستفاده منظم ازضدآفتاب رعایت شود،نقش بسیارمؤثری درممانعت ازپیدایش خطوط صورت دارد.كافی است پوست صورت یك بنارابایك كارمنداداری مقایسه كنیم تاصحت این مدعا ثابت شود.
2)اثرنیروی جاذبه
3)انقباض عضلات:نقاطی ازصورت كه تحرك بیشتری دارندوانقباض عضلانی درآنهابیشتراست(مثل دوردهان،دورچشم وپیشانی)چین وچروك بیشتری پیدامی كنند.دركسانیكه بهردلیل بطورمرتب ازعضلات صورت خوداستفاده می كنند(مثل اخم كردن مكرریاچین انداختن به پیشانی ویاخندیدن زیاد)خطوطی عمودبرجهت كشش عضلانی تشكیل می گردند.درابتدااین خطوط فقط درهنگام انقباض عضله ظاهروپس ازرفع انقباض ازبین می روندولی باتكراراین عمل،خطوط دائمی می شوند.خطوطی كه بااین مكانیسم درصورت بوجودمی آیندعبارتنداز:خط اخم بین ابروها،خطوط عرضی پیشانی وخطوط قسمت خارجی چشم ها.
انقباض عضلات صورت اگرچه یك عمل ارادی است ولی انجام ندادن آن بسیارمشكل وحتی غیرممكن می باشدزیرااكثراًاین وضعیت درفردبه صورت عادت درآمده است.درافرادیكه ضعف بینائی دارندهم بدلیل جمع كردن مكررچشم هاخطوط اطراف چشم هاسریعتروبیشترتشكیل می گردند.این دسته ازخطوط صورت پاسخ درمانی بسیارخوبی به تزریق آمپول بوتوکس(دیس پورت)می دهند.
چین وچروک های ناشی ازانقباض عضلات صورت
4)میزان رطوبت پوست:اگرمقداررطوبت پوست بهردلیل كاهش یابد(بعنوان مثال درزمستان هاپوست خشك می شود)لایه شاخی پوست خشك،نازك وپوسته پوسته شده ودرنتیجه ترك هایی درآن ایجادمی گردد.به مرورزمان این مطلب موجب كاهش خاصیت ارتجاعی پوست ولذاایجادچروك می شود.خشکی پوست می توانددراثرتابش مداوم آفتاب ویابادهای خشک گرمسیری باشدولی دراکثریت مواردبدلیل ژنتیک است.خانم هادرسن یائسگی غالباً دچارخشکی پوست می شوند.محافظت ازپوست دربرابرسرماوبادنیزعامل مهمی درپیشگیری ازبروزخطوط وچروک های صورت می باشد.
5)تنش های عصبی:درافرادعصبی بدلیل انقباض بیش ازحدعضلات صورت چروك های عمیق درصورت ایجادمی شود.دیرخوابیدن وبی خوابی نیزازجمله عوامل مؤثردربروزچروك است.
6)زیاده روی درمصرف مشروبات الكلی،قهوه وچای پررنگ،موادچربی وموادقندی برای پوست مضرمی باشد.
7)رژیم غذائی سخت وشدیدكه بدلیل ایجادتغییرات دربافت همبندوكاهش چربی زیرجلدی باعث بروزچروك صورت می گردد.
8)كشیدن سیگار:درافرادسیگاری چروك های عمیق دراطراف چشم هابیشتردیده می شودولذاترك سیگاردررفع این ضایعات بسیارمؤثراست.
9)آلودگی هوا
پیشگیری از بروز چین و چروک صورت
پوست احتیاج به مراقبت ونگهداری دارد.رعایت یكسری اصول ساده درزندگی می تواندازتشكیل چروك وخطوط صورت ممانعت نماید.
1)تمیزنگاه داشتن پوست:صورت خودراباصابون ملایم(گلیسرینه)بشوئید واینكار راحداکثر2 بار درروزتكرارنمائید.لیف زدن یاشستشوی خشن ضرورت نداشته وبهتراست پوست لطیف صورت رابادست شستشودهید.پس ازشستن كامل صورت باآب گرم یكبارهم باآب سردپوستتان راآبكشی كنید تاطراوت وشادابی خودراحفظ نماید.برای خشك كردن فقط حوله رابرروی پوست فشارداده وازكشیدن خشن آن برروی پوست خودداری نمائید.
2)استراحت كافی(حداقل8ساعت)درطول شب واگرامكان داشته باشدیك چرت كوتاه پس ازناهاربسیارعالی است.
3)پرهیزازآفتاب تاحدممكن واستفاده منظم ازضدآفتاب كه مهمترین عامل درپیشگیری ازبروزچروك هااست.ضدآفتاب بایستی درمنزل هم حداقل 2-1باردرروزاستعمال شود.ضدآفتاب باعیارحفاظتی 30وبالاتركافی می باشد.بهتراست نوع ضدآفتاب رامتخصص پوست تعیین نماید.استفاده ازعینك آفتابی هم بسیارمفیداست زیراازجمع شدن چشم هاوافتادن چروك دورآنهاممانعت می كند.
4)ورزش كردن برای حفظ شادابی وطراوت همه اندام های بدن ازجمله پوست مفیداست.
5)رعایت رژیم غذائی مناسب ودرست.میوه وسبزیجات تازه به مقدارزیاداستفاده نمائید.ازخوردن چربیهای بامنشأحیوانی تاحدممكن پرهیزكنید.حبوبات،غلات،شیربدون چربی،ویتامین های A – B Complex – C – D – E ،آب میوه ها،گوشت مرغ وماهی برای بدن بسیارمفیدهستند.حدالامكان ازخوردن تنقلات،چیپس،پفك،سس،ساندویچ،پیتزاوغذاهای آماده( Fast Food )،شكلات،شیرینی ونوشابه پرهیزكنید.هرچقدرغذایتان تازه ترباشدبهتراست.نوشیدن آب ومایعات(مثل آب میوه وشیر)به مقدارزیاددرطول شبانه روزبسیارلازم است.
6)پرهیزازسیگار،مشروبات الكلی، مواد محرك مثل چای وقهوه پررنگ.
7)پرهیزازكم وزیادكردن وزن بخصوص بطورناگهانی.
8)پرهیزازاسترس وتنش های عصبی.ازاخم كردن وانداختن چروك به پیشانی ودورچشم هاهنگام دقت كردن به چیزی،مطالعه كردن و یا تلویزیون نگاه كردن اجتناب نمائید.دقت كنیدكه اینكارگاهی بصورت یك عادت درآمده وبصورت غیرارادی انجام می شود.تامی توانید شادباشیدوبخندید.
9)پرهیزازمناطقی كه هوای آلوده وپرگردوخاك دارند.
10)استفاده ازمرطوب كننده یاچرب كننده(برحسب نوع پوستتان)درطول روزبخصوص درفصول سردسال الزامی است.پوست های خشك زودتردچارچین وچروك می شوند.تاحدامكان ازلوازم آرایش كمتراستفاده كرده ودرصورت استفاده حتماً آنهارادرهنگام خوابیدن كاملاً ازروی پوست پاك نمائید.
درمان چین و چروک های صورت
انسان ازآغازتمدن بشری برای زیباترشدن چهره واندام خودهمواره بدنبال روش هاودرمان های ممكن بوده است.بدین منظوربطورطبیعی انسان ابتدابه سراغ موادموجوددرطبیعت(مثل گیاهان ، موادموجوددرخاك وغیره)رفته وسپس باپیشرفت علم سعی كرده است كه این موادرابصورت خالص درآورده ویااینكه موادی راخودبسازدوبدین ترتیب صدهاوهزاران ماده مصنوعی وغیرمصنوعی برای این منظورساخته شده است.
بطوركلی درمان های موجودبرای رفع این خطوط رامی توان به چنددسته تقسیم كرد :
الف)استفاده ازداروهای موضعی بصورت كرم،پماد،لوسیون وغیره:تركیبات حاوی تره تینوین و اسیدهای میوه(شامل آلفاهیدروكسی اسید=AHA وبتاهیدروكسی اسید=BHA )بصورت وسیعی برای رفع چین وچروك های صورت استفاده می شوند.نقش این موادبرداشتن لایه های سطحی پوست وكمك به ترمیم وبازسازی آن وبطورخلاصه جوان تركردن پوست است.مصرف این داروهاحتماً بایستی تحت نظرمتخصص پوست بوده وهیچگاه سرخوداین موادراازداروخانه تهیه نفرمائید.فرآورده های لایه بردارپوست عمدتاً قبل ازخواب استفاده شده وبایستی درطول شب برروی پوست بمانند. نکته مهم این است که این فرآورده هارابایستی به مقدارخیلی کم (نصف بندانگشت برای همه صورت) استفاده نمودزیرادرصورت مصرف بیش ازحدآنها میزان پوسته پوسته شدن ناشی ازاستعمال آنهازیادترازحدعادی شده وموجب بروزمشکلاتی درزندگی عادی فردمی گردد.
ب)تزریق موادپركننده چین وچروك ها:آمپول كلاژن(كه ازگاوتهیه میشود)،آمپول اسیدهیالورونیك(كه منشأغیرحیوانی دارد)،تزریق فیبریل وتزریق چربی(كه اززیرپوست شكم خودبیمارتهیه میشود)برای پركردن عمق چین هامورداستفاده قرارمی گیرند.
آمپول كلاژن چون ازبافت گاوتهیه میشودلذاابتدابایستی تست شده وبعد تزریق گرددولی امروزه باورودآمپول اسیدهیالورونیك به بازاركمترازكلاژن بدین منظوراستفاده می شود.
اسیدهیالورونیك ملكولی است كه بطورطبیعی درپوست انسان وجودداردولی نكته مهم این است كه اسیدهیالورونیك موجوددراین آمپول ، ساخت دست بشربوده ومنشأحیوانی ندارد ولذا مشكلات آمپول كلاژن مثل حساسیت وانتقال بیماری هارادارانمی باشد.
تزریق فیبریل هم مثل دوتزریق دیگراست بااین تفاوت كه موادتشكیل دهنده آن متفاوت میباشد.
دریك روش دیگراززیرپوست منطقه شكم فردمقداری بافت چربی گرفته وسپس به زیرپوست صورت تزریق می كنند.دراین حالت چون چربی ازخودبیمارگرفته شده است لذاهیچ واكنش حساسیتی نداردونتایج آن هم بسیارعالی می باشد.
آخرین نكته در همه این تزریقات این است كه اثر این تزریقات موقتی بوده وپس ازمدت زمان معینی بایستی تزریق مجدداً تكرارشود.
ج)تزریق آمپول بوتوکسBotox (Dysport) :اثرات این ماده ازسال 1970 شناخته شده ودرابتدافقط برای درمان برخی انواع لوچی چشم وتیك های عصبی مورداستفاده قرارمی گرفت ولی درسال های اخیراستعمال این فرآورده برای رفع خطوط صورت(كه دراثرانقباض عضلانی بوجودمی آیند)توسط FDA آمریكاتائیدشده وازآن پس بدین منظورهم مورداستفاده قرارمی گیرد.
Botox یك نوع پروتئین است كه توسط باكتری به نام Clostridium Botulinum ساخته می شود.این پروتئین به محل اتصال عصب باعضله رفته ودرآنجاازآزادشدن ماده ای بنام استیل كولین ممانعت می كندوچون برای انجام عمل انقباض عضلات وجوداستیل كولین ضروری است بدین ترتیب تحت اثراین پروتئین عضله مربوطه شل شده واین شل شدن باعث بهتر شدن خطوطی می گردد كه به واسطه عمل انقباضی آن عضله بوجود می آیند.
این اثرحداقل تا 91 روزباقی مانده وپس ازآن عضله بتدریج انقباض طبیعی خودرابدست می آورد.شروع پاسخ به تزریق بوتوكس(ضعف عضلانی)معمولاً 3-2روز بعدوماكزیمم اثرآن 2-1هفته بعدمشاهده می گردد(وبه همین دلیل تزریق بعدی نبایدزودتراز4-3هفته بعدانجام شود).اثرتزریق اول بطور معمول5-3 ماه دوام می آوردو در این زمان تزریق مجدد ضرورت دارد.اثر تزریقات بعدی بوتوكس بیشتر از 5-3 ماه باقی می ماند.
قبل ازاقدام به تزریق این آمپول بایستی همه نكات دررابطه باآن كاملاً برای بیمارتوضیح داده شده ونكته بسیارمهم این است كه برای بیماربطورواضح بیان شودكه دوز(میزان)آمپول موردنیازبرای هرفردبافرددیگرمتفاوت بوده وباتزریق اول ومشاهده اثرات درمانی آن است كه می توان دوزهای بعدی آمپول رابدرستی تعیین نمود.
تزریق درمطب(بصورت سرپایی)انجام شده و بستری شدن لازم نیست.بلافاصله پس از تزریق می توان آرایش كرد.تزریق بوتوكس راحت،مطمئن و بسیار مؤثر بوده والبته بدلیل ماهیت كارانجام شده با اثرات درمانی موقتی همراه است.
پس ازچندبارتزریق(معمولاً3بار)بافواصل حساب شده ودقیق،خطوط بطوركلی ناپدیدشده ودیگربرنمی گردند.علت این مطلب آن است كه چون فردبرای مدتهای طولانی اخم نكرده است لذاباصطلاح عادت اخم كردن ازسرش بیرون آمده،لذاباوجوداینكه اثرمهاری بوتوكس برروی انقباض عضلات دیگروجودندارد،فردبازهم اخم نكرده وبنابراین خطوط هم مجدداًتشكیل نمی شوند.
ملاحظات قبل ازتزریق بوتوكس
1 ) ازیك هفته قبل ازتزریق ازمصرف هرگونه داروی مسكن و ضدالتهاب(بجزاستامینوفن)،ویتامین E وتركیبات حاوی Ginko خودداری نمائید .
2 ) صبح روزتزریق آرایش نكنید .
3 ) درصورتیكه بیماری خاصی داریدحتماًباپزشك معالجتان درمیان بگذارید .
4 ) درهنگام تزریق بهتراست بیمارنیمه نشسته باشد و اخم كندتاخطوط كاملاً مشخص گردند .
ملاحظات پس ازتزریق بوتوكس
1 ) تا4 ساعت پس ازتزریق درازكشیدن ، هرگونه ماساژ و یا دستكاری منطقه تزریق شده ، برخوردبااشعه آفتاب وورزش كردن ممنوع است .
2 ) چون ملكول های بوتوكس ترجیحاًبه عضلات درحال انقباض متصل می شوند و هدف ازتزریق هم اتصال این ملكول هابه عضلات مسئول ایجادچین وچروك های صورت است لذا توصیه می شودكه تاچندساعت،بیمارمرتباً ابروهایش رابالا بیندازد ، اخم كند و محكم بخندد . این كارتأثیربوتوكس را بسیار افزایش می دهد .
بطور كلی پاسخ هر بیمار به تزریق بوتوكس با بیمار دیگر متفاوت است ولی این حقیقت كه تا بحال صدها هزار بار تزریق انجام شده و عارضه جانبی خاصی مشاهده نشده است گواه خوبی بر ایمن و مؤثر بودن بوتوكس می باشد.
د)اعمال جراحی:یكسری اعمال جراحی سرپایی وغیرسرپایی برای ازبین بردن چین وچروك های صورت وجوددارد.
لایه برداری پوست(Peeling)،سائیدن پوست(Dermabrasion)واستفاده ازلیزرهای گوناگون ازگروه اعمال جراحی سرپایی هستند.درمورداین اعمال بایستی متذكرشدكه هرچقدر زمینه پوست بیمارروشن ترباشد نتیجه درمانی بهتری بوجودمی آید.بطوركلی بهتراست اینگونه اعمال درمورداشخاصی انجام شودكه دارای فرهنگ بهداشتی واجتماعی بالا بوده وبتواننددستورات پزشك معالج خودرابدرستی فهمیده ورعایت نمایند.
لایه برداری پوست عمل بسیارمفیدوثمربخشی است كه بااسیدهای مخصوص(مانند TCAوAHA)انجام می شود.اگربیماردرست انتخاب شده وملاحظات مخصوص قبل وبعدازعمل رارعایت كند نتیجه لایه برداری پوست بسیاردرخشان خواهدبود.
سائیدن پوست نسبت به لایه برداری مشكل تروعوارض آن هم بیشترمی باشدولی درصورت انجام صحیح اثرخیلی خوبی داشته ودرمقایسه بالایه برداری برای چروک های عمیق پوست مؤثرترمی باشد.
لیزرتكنولوژی مدرن وجدیدی است كه درسالهای اخیربه كمك پزشكان آمده است.درابتداازلیزروخواص استثنائی آن فقط برای مقاصدغیرپزشكی(بیشترنظامی)استفاده می شدتااینكه به تدریج دانشمندان متوجه اثربخشی آن درپزشكی وبالاخص رشته پوست شدندوپس ازآن كاربردهای لیزردردرمان بیماریهای پوست روزبه روزدرحال گسترش است.لیزرانقلابی دردرمان ضایعاتی ازقبیل چین وچروك های صورت،نسوج جوشگاهی(اسكار)مثلاً بدلیل دستكاری های ضایعات جوش غرورجوانی یاسوختگی های قدیمی بوجودآورده است زیراباصرف كمی وقت ودقت ظاهرفردبسیارعوض شده وجوان می گردد(Rejuvenation).البته انتخاب صحیح بیمارومهارت پزشك تأثیربسزایی در نتیجه كاردارد. پرتوقوی لیزرباعث ایجادگرمادرلایه های سطحی پوست ولذاسوزاندن آنها می گردد.بدین ترتیب این لایه ها برداشته شده ووقتی لایه های جدیدپوست رشدمی نمایندهمراه بابازسازی كلاژن پوست واستحكام بیشتربافت های زیرین ، پوستی صافتروجوان ترخواهیم داشت.
اعمال جراحی غیرسرپایی دراین زمینه هم وجودداردكه شامل انواع روش های كشیدن پوست،بلفاروپلاستی وغیره می باشند.اینگونه اعمال جراحی توسط فوق تخصص جراحی پلاستیك انجام می شوند.
