همه چیز در مورد موی انسان

• اهمیت مو در تاریخ بشر
• اهمیت مو برای انسان
• وظایف مو در انسان
• ساختمان مو
• مراحل رشد مو
• مشخصات ظاهری مو
• نکاتی جالب در مورد مو

 

اهمیت مو در تاریخ بشر

مو در طول تاريخ همواره يک علامت و نشانه مهم برای بشر محسوب شده و از اهميت فراوانی برخوردار بوده است. مو بعنوان نمادی از جنسيت، وضعيت اجتماعی، دينی و شغلی فرد دارای اهميتی برابر با طرز لباس پوشيدن، ميزان زيورآلات (جواهرات) و حتی نوع اسلحه شخص بوده است.

مو در دوران های بسيار قديم نيز ارزش و اعتبار زيادی برای بشرداشته است. چندين سال پيش جسد يخ زده مردی در يخچال های واقع در نزديکی مرز اتريش با ايتاليا پيدا شد. با توجه به اينکه ظاهر اين مرد شبيه مردان امروزی بود، در ابتدا اينطور تصور شدکه وی به تازگی مرده است ولی باستان شناسان پس از مطالعه بر روی البسه و اسلحه او متوجه شدندکه جسد متعلق به بيش از پنج هزار سال قبل می باشد. موهای اين جسد کاملاً مرتب و در حدود 9 سانتيمتر طول داشته و ريش وی نيز بخوبی کوتاه شده بود. همه اينها حاکی از توجه عميق انسان به مدل مو و ريش حتی در زمانهای بسيار دور می باشد.

در مصر باستان، پسران فرعون موهای خود را به فرم خاصی بافته و در سمت راست سر درست در پشت گوش آويزان می کردند. فرعون هم هميشه با کلاه گيس در ميان مردم ظاهر می شد. حتی امروزه هم قضات مرد يا زن انگليسی بعنوان يک سنت در هنگام حضور در دادگاه از کلاه گيس موی اسب استفاده می کنند.

قديمی ترين متن پزشکی که در حال حاضر وجود دارد يک پاپيروس مربوط به نسخه ای از پزشکان مصر باستان در رابطه با پمادی برای درمان ريزش مو است. در اين پماد از چربی کروکوديل و مدفوع اسب آبی به مقدار مساوی استفاده شده است.

بقراط (پزشک يونان باستان) متوجه ارتباط بين اندام های جنسی و طاسی مردانه شده و اولين کسی بود که گزارش کرد مردان خواجه (کساني که قبل از بلوغ اخته شده اند) دچار طاسی مردانه نمي شوند. ظاهراً علت توجه بقراط به طاسی مردانه اين بوده که خود بقراط نيز طاس بوده است. نسخه پيشنهادی بقراط برای جلوگيری از ريزش مو ماليدن مخلوطی از زيره سبز، مدفوع کبوتر، ترب کوهی و گزنه به منطقه طاس می باشد. امروزه منطقه ای از سر، که شامل پشت و طرفين آن بوده و بصورت طبيعی دچار ريزش مو نمی شود را گاهی اصطلاحاً تاج گل بقراط (Hippocratic wreath) می نامند.

وقتی به دوران عهد عتيق می رسيم داستان سامسون يکی از نمونه های جالب از توجه بشر به از دست دادن موها است.

قدرت سامسون برای از بين بردن اشرار در گرو اين بود که موهايش بلند بوده و کوتاه نشوند و زماني که دليله موهای او را کوتاه کرد نيروی سامسون بطور کامل از بين رفت.

کشيش ها و نمازگزاران مسيحی در زمان قديم موهای خود را از فرق سر می تراشيدند تا بدين ترتيب عدم علاقه به دنيا و پاکدامنی خود را نشان داده و بگويند که وجود آنها وقف خدا شده است. در قرون وُسطی بدليل شدت توجه مسيحيان به امور اُخروی تراشيدن موهای فرق سر رايج تر شده بطوريکه گاهی فقط باريکه ای ازمو در طرفين سر باقی می ماند.

در دوران پادشاهی لويي چهاردهم در فرانسه استفاده ازکلاه گيس بعنوان علامتی از اشرافيگری مد شده بود. لويي در زمان جوانی موهای زيبايی داشت و او بود که بدليل از دست دادن موهايش در دوران پيری رسم کلاه گيس گذاشتن را در فرانسه رايج کرد. در برخی موارد فرانسويان لوازم شخصی خود مانند کشتی های کوچک و قفس پرندگان (که دارای پرنده زنده هم بود!) را در روی کلاه گيس می گذاشتند و گاهی وزن اين کلاه گيس به 9-6 کيلوگرم نيز می رسيد. رسم کلاه گيس گذاشتن تا اواسط قرن هجدهم همچنان در فرانسه ادامه داشت.

درآسيا هم مو برای نشان دادن جايگاه اجتماعی و مذهبی فرد دارای اهميت فراوانی بوده است. روحانيون بودايی موهای سرشان را بطورکامل می تراشيدند. قهرمانان سامورايی در ژاپن موهای جلو و بالای سر را تراشيده و مابقی موهايشان را بصورت يک دسته بافته شده در بالای سر گره می زدند. حتی در زمان حال هم کشتی گيران سامورايی موهای خود را در پشت سر به فرم خاصی می بافند اگرچه تراشيدن موهای جلو و بالای سر منسوخ شده است. مردان چينی هم معمولاً موهای خود را در پشت سر بافته و آويزان می کردند. در دوران انقلاب چين (سال 1922) آويزان کردن موهای بافته شده در پشت سر برای مردان ممنوع و عدم رعايت اين مسئله جرم تلقی مي شد و لذا اين رسم در اکثر نواحی شهری چين از بين رفت ولی در بسياری از روستاها همچنان ادامه دارد.

در جوامع امروزی هم مو دارای اهميت فراوانی از نظر اجتماعی، فرهنگی و مذهبی بوده و در نشان دادن شخصيت فرد نيز مهم می باشد. دربسياری از گروه های اجتماعی مانند خوانندگان راک، پانک ها، يهوديان ارتودوکس، کريشناها، سيک ها، صوفيان، بودائيان و هندوها مو بسيار مهم بوده و از دست دادن آن يک فاجعه تلقی می شود.

اهمیت مو برای انسان

برای همه انسان ها داشتن مو مؤيد جوانی و سلامتی بوده و در طرز تلقی مثبت فرد از شخصيت خودش اهميت انکارناپذيری دارد. اهميت فوق العاده مو برای بشر را می توان از چند زاويه مورد بررسی قرارداد:

1) مو دارای تأثير بسيار زيادی در روابط اجتماعی بين انسان ها است. از نگاه اکثريت افراد جامعه اشخاص کم مو يا طاس بصورت افراد پير، مسن و کم بنيه به نظرآمده و اين امر گاهی حتی در ترقی درجه شغلی فرد نيز دخالت مستقيم دارد. کسانی که مو داشته ولی دارای موهای زشت و بد منظره هستند هم معمولاً نمی توانند در جامعه بخوبی ظاهرشده و از برخورد با ديگران امتناع می کنند. اين مسئله موجب شيوع بيشتر افسردگی در این افراد شده و از ميزان موفقيت های شغلی و اجتماعی آنان می کاهد.

2)مو در آنچه که هرشخص بعنوان تصويری از بدن در ذهن خود دارد و نيز اعتماد و احترام به نفس وی نقش بسيار مهمی را ايفا می کند. می توان گفت که هيچ قسمت ديگری از بدن مثل مو نيست که بتوان آن را به اين سادگی و فوريت تغييرداد و يا آن را دستکاری کرد. شخص می تواند در عرض مدت کوتاهی موهايش را کوتاه يا بلندکند، موج دار (فر) و يا صاف نمايد، شانه کند، به آنها حالت و مدل بدهد، رنگ کند و يا بی رنگ (بليچ) نمايد و يا اينکه موهايش را ببافد و خلاصه هر مدلی که بخواهد به موهايش بدهد و برخلاف خالکوبی و سوراخ کردن قسمت های مختلف بدن، تغييراتی که به موها می دهيم را می توان بلافاصله از بين برد.

3) موهای سر را نمی توان با لباس پوشانيد يعنی کاملاً در معرض ديد هستند و لذا معمولاً موی انسان اولين مشخصه ای است که ديگران به آن دقت کرده و در غالب موارد نخستين و مهم ترين بخشی از مشخصات ظاهری فردکه به آن اشاره می شود، موهای فرد و موارد در رابطه با آن می باشد.

4) شيوه آرايش و مدل موهای هر فرد علامتی از طبقه اجتماعی، حرفه ای، فرهنگی و مذهبی وی بوده و با نگاه کردن به موی شخص می توان فهميد که تصورات ذهنی وی نسبت به خودش و ديگران به چه ميزان است.

5) مو وسيله مهمی برای ابراز وجود شخصی انسان در اجتماع بوده و از دست دادن آن می تواند موجب کاهش اعتماد به نفس و در مواردی بروز نااميدی گردد. بنابراين مو برخلاف ظاهر ساده و معمولی اش يک ارگان بسيار باارزش و پيچيده می باشد.

6) مو نقش بسيار مهمی از نظر تعيين سن و وضعيت کلی سلامتی شخص دارد زيرا موهای سالم و پرپشت فرد را جوان تر و سرحال تر نشان می دهد. البته نشانه های ديگری هم برای اين مسايل وجود دارند از قبيل وضعيت پوست، شفافيت چشم ها، توده عضلانی فرد و طرز رفتار وی ولی فرق اين ها با مو دراين است که همه اين نشانه ها را می توان با طرز لباس پوشيدن تغيير داد ولی موها درمعرض ديد مستقيم و عريان ديگران بوده و اثر آن به مراتب بيشتر می باشد. يک سر پر از موهای مشکی و سالم هميشه علامتی ازجوانی، بشاش بودن و در نگاه ديگران خوش تيپ بودن فرد است.

وقتيکه موی سر مردی خاکستری (سفيد) شده و يا می ريزد معمولاً طرز تلقی جامعه و افراد نسبت به وی تغيير می کندکه می تواند مثبت و يا منفی باشد. ممکن است اشخاص ديگر در مورد فردی که طاس شده است اينطور فکر کنندکه آماده شروع زندگی، کارکردن و توليد مثل می باشد و بطور کلی مرد شده است يا اينکه پير و از کار افتاده شده، از مردانگی کافی برخوردار نيست و توانايی های سابق خود را ندارد.

2) ساقه
اين بخش از مو بيرون از پوست قرار داشته و يك ساختمان مرده است. اهميت اين بخش فقط از نظرزيبايی بوده ولی در عين حال بيشترين توجه و مراقبت انسان متوجه اين قسمت از مو می باشد. لايه خارجی ساقه دارای سلول هايی است که مانند سفال های شيروانی روی هم قرار گرفته اند. صافی، نرمی و درخشندگی ظاهری مو بستگی به سلامت و طرز قرار گرفتن اين سلول ها دارد. از طرف ديگر در صورت آسيب ديدن اين لايه، مو به صورت بدحالت، مات، خشن و زبر درخواهد آمد.

مراحل رشد مو

رشد مو يك پديده چرخشی بوده و شامل سه مرحله پشت سر هم می باشد:

1) مرحله رشد فعال (آناژن)
شروع رشد مو با مرحله رشد فعال است. اين قسمت طولانی ترين مرحله حيات مو بوده و برای مثال در مورد موی سر 6- 2 سال (متوسط 3 سال) طول می كشد. در اين مرحله مو دائماً بلندتر شده و لذا هر چقدر اين مرحله طولانی تر باشد، طول مو بيشترمی گردد. در حقيقت طول مدت مرحله آناژن مششخص کننده اندازه مو است. علت اينکه موهای بدن، ابرو و مژه از حد مشخصی درازتر نمی شوند کوتاه بودن زمان آناژن در آنها است. در حالت عادی 95- 90 درصد موهای سر در اين مرحله هستند.

2)مرحله استراحت (کاتاژن)
سپس مرحله استراحت رخ می دهد كه در طی آن رشد مو متوقف و سلول ها دچار اضمحلال می گردند. طول اين مرحله در موهای سر 3-2 هفته بوده و حدود 3 درصد موهای سر در اين مرحله قرار دارند.

3) مرحله ريزش (تلوژن)
مرحله پايانی رشد مو، مرحله ريزش آن بوده که در مورد موهای سر 3-2 ماه طول می كشد. حدود 15- 10 درصد موهای سر در اين مرحله قراردارند. در انتهای اين مرحله، مو به شكل گرز درآمده، بتدريج كوتاه شده، به سمت بالا حركت كرده و در نهايت بطور خود بخود و يا در اثر فشار و کشش (مثل شانه زدن و حمام کردن) می ريزد. چون موهايی که در اين مرحله می ريزند دارای يک قسمت گرز مانند در انتهای خود هستند اکثر مردم فکر می کنند که مو با ريشه اش افتاده است درحاليکه اين عقيده صحت ندارد و بخش زنده و زايای مو همچنان در پوست باقی مانده و مو توليد می کند. پس از ريزش موی گرزمانند از محل پيازآن موی جديد شروع به رويش كرده و اين چرخه مرتب تكرار می گردد.

موی گرز مانند در فاز تلوژن

اين چرخه در همه موهای بدن وجود داشته ولی مدت زمان و درصد موهايی که در هر مرحله از چرخه رشد مو قرار دارند در مناطق گوناگون بدن متفاوت بوده و اين ارقام حتی در يک منطقه از بدن در زمان های گوناگون نيز دارای تفاوت هايی با هم می باشند. به همين دليل موی ابرو يا مژه هرگز از حد معينی بلندتر نمی شود زيرا طول مدت زمان مرحله رشد فعال آن کوتاه است ولی موهای سر، ريش وسبيل،منطقه تناسلی و زيربغل مرتباً بلند شده و بايستی آنها را کوتاه کرد.

تعدادی از تارهای موی سر به صورت تارموی تکی وجود داشته ولی اکثريت تارهای مو بصورت دسته های 4 – 2 تايی (و به ندرت 5 و حتی 6 تايی) از پوست بيرون آمده و رشد می کنند. به اين دستجات واحد فوليکولی می گويند. با استفاده صحيح و منطقی از واحدهای فوليکولی درکاشت موی طبيعی ،نتايج پيوند مو به صورت کاملاً طبيعی و غيرقابل تشخيص جلوه خواهدکرد.

واحدهای فوليکولی
در اين عکس واحدهای فوليکولی دارای يک تا چهار تار مو ديده می شوند.

مشخصات ظاهری مو

موی هر فرد دارای چندين مشخصه ظاهری است که در نمای موهای شخص، فرم طاسی وی، مدل آرايش مو و نيز در طراحی و برنامه ريزی برای کاشت مو و البته نتيجه حاصل از پيوند مو تأثير بسزايی دارند. اين مشخصات ظاهری عبارتند از:

1) رنگ مو: بلوند، قرمز، قهوه ای، خاکستری و مشکی که هرکدام می توانند دارای سايه های گوناگون باشند. رنگ مو از نظر شدت و سايه رنگ می تواند در طول زندگی فرد تغيير نمايد. با افزايش سن موهای فرد به صورت نرمال ابتدا خاکستری و سپس کاملاً سفيد می شوند.

2) خصوصيات ژئومتریک مو: موی صاف، موی فر، موی موج دار (مجعد) و موی وِز

3) قطر مو: خيلی نازک، ظريف، متوسط و کلفت.

مشخصات ظاهری مو در ميزان پُر نشان دادن ظاهری سر دارای اهميت زيادی هستند خواه ريزش مو وجود داشته باشد خواه وجود نداشته باشد به عبارت ديگر وجود يک سر پُر ا زمو دليل آن نمی شود که تعداد موهای فرد واقعاً زياد باشد. برای مثال يک سفيد پوست بور اروپايی با موهای بلوند صاف نسبت به فرد سبزه آسيايی با موهای مشکی صاف ظاهراً دارای موهای کمتری است در حاليکه تراکم موها در هر سانتيمتر مربع در فرد اول بيشتر از دومی می باشد. دليل اين مسئله بيشتر بودن قطر موها در شخص آسيايی است. هر چقدر موی يک شخص مجعدتر باشد پوشانندگی بيشتری ايجاد می کند. مثلاً موی سياه پوستان از تراکم کمتری نسبت به سفيدپوستان برخوردار است ولی چون مجعدتر می باشد لذا به نظر پر پشت تر می آيد.

عامل مهم ديگر در ميزان پُر نشان داده شدن موی سر اختلاف رنگ بين رنگ مو و رنگ پوست است بطوريکه هر چقدر رنگ پوست و رنگ مو به يکديگر نزديکتر باشند (مثلاً موی مشکی با پوست سبزه يا موی بلوند با پوست بور) احساس پُری بيشتری در موی سر بوجود می آيد زيرا پوست سرکمتر از لابلای موها ديده می شود.

4) ميزان چربی پوست سر نيز موجب تقسيم بندی مو به انواع معمولی، خشک و چرب شده است. موی معمولی براق، درخشان، نرم، انعطاف پذير و دارای چربی معمولی است. روی اين موها شوره مشاهده نشده و در پوست سر هم قرمزی و جوش وجود ندارد. موهای چرب بيشتر اوقات آغشته به چربی هستند. اين موها فقط چندساعت پس از استحمام وضعيت خوبی داشته و سپس موها به هم چسبيده و به شدت چرب و درخشان می شوند. پس از مدتی رسوبات چربی باعث مات شدن مو شده و نيز بوی خاصی از آنها به مشام می رسد. ممکن است روی پوست سر شوره، قرمزی و جوش ديده شود. موی خشک مات و کدر است و هنگام لمس کردن زبر، خشن و غيرقابل انعطاف می باشند. اين موها به سختی شانه و برس زده شده و بسيار شکننده هستند.

5) مطلب ديگری که در مورد مو و البته کاشت آن اهميت دارد جهت رشد مو (زاويه خروج آن از پوست) می باشدکه در مناطق گوناگون سَر متفاوت است. در قسمت خط موی جلوی سر، موها با زاويه حدود 30 درجه رو به جلو رشد می کنند. هر چقدر موها دراين خط به سمت طرفين (شقيقه ها) می روند زاويه خروج موها رو به جلو از 30 درجه کمتر شده و در ضمن جهت موها به سمت خارج تمايل پيدا می کند. در نزديکی شقيقه موها به سمت پايين تغيير جهت داده و سپس زاويه آنها رو به سمت عقب سرگردش پيدا می کند.

از خط موی جلوی سرکه به سمت بالای سرمی رويم جهت رشد موها همچنان رو به جلو است ولی به تدريج زاويه آنها از 30 درجه بيشتر و به زاويه قائمه نزديکتر می شود.

با ورود به منطقه فرق سر (ورتکس) جهت رشد موها بصورت گردبادی (گريز از مرکز) شده بصورتی که جهت آنها رو به خارج وحول يک محور بوده و درضمن زاويه خروج آنها از پوست کم می باشد.

منظره گردبادی در ناحيه ورتکس (فرق سر )

در قسمت پشت سر موها رو به پايين و با زاويه تقريباً خوابيده رشد می کنند. در هنگام کاشت مو در هر منطقه از سر بايستی زاويه خروج مو از پوست در آن قسمت تا حد امکان رعايت شود تا نتايج کاملاً طبيعی بدست آيد.

در صورت رعايت زاويه خروج موها از پوست، نتايج کاشت مو بسيار طبيعی جلوه خواهد کرد.

نکاتی جالب در مورد مو

1) هر روز حدود يکصد تار موی سر بصورت طبيعی ريخته و تقريباً به همين تعداد وارد مرحله رشد می گردند. اين موها معمولاً بصورت تعداد کمی مو در خلل و فرج شانه و برس و يا در زمان حمام گرفتن مشاهده می شوند. وقتي که تعداد اين موها زياد شوند غير عادی تلقی شده و بايستی مورد بررسی قرار گيرد.

2) در بهار و پاييز تعداد موهايی که بصورت طبيعی می ريزند مقداری افزايش پيدا کرده که اشکالی ندارد.

3) رشد موی سر انسان حدود 5/1 – 1 سانتيمتر در ماه است. سرعت رشد مو در خانم ها، در طول شب و در مقطع سنی 30- 15 سالگی سريعتر از آقايان ،در طول روز و در سنين بالاتر است.

4) فوليکول های مو قبل از تولد انسان (در اواخر ماه سوم زندگی داخل رحمی) ايجاد می شوند و لذا تعداد موهای سر پس از تولد افزايش پيدا نمی کند به عبارت ديگر پس از تولد موی جديد بوجود نمی آيد.

5) تعداد فوليكول های موی سر در زمان بلوغ 200- 100 عدد در هر سانتيمتر مربع (يعنی حدود يکصد هزار تار مو در پوست سر) می باشد. با پير شدن و افزايش سن ضمن آنکه ريزش مو بصورت نرمال وجود دارد، بتدريج روند رشد موها کندتر شده و وضعيتی پيش می آيد که هر کدام از موهای از دست رفته با يک تار موی جديد جايگزين نمی شود و به اين ترتيب افراد مسن بتدريج دچارکم پشتی موی سر می شوند. اين وضعيت طبيعی تلقی شده و بيماری نيست و لذا کاری برای آن نمی توان انجام داد.

6) تعداد تقريبی موهای بدن انسان پنج ميليون عدد است.

7) استحکام مو بسيار زياد است بطوري که مجموعه موهای سر می توانند وزنی تا چندين تن را تحمل نمايند.

8) مو دارای خاصيت ارتجاعی است و می توان تا حد معينی بدون اينکه پاره شود آنرا کشيد. اگر مو را خيس کنيم خاصيت ارتجاعی آن افزايش پيدامی کند. در هنگام خشکی هوا طول تار مو کاهش يافته و در صورت ايجاد رطوبت بر طول آن افزوده می گردد. از اين خاصيت مو در ساخت رطوبت سنج استفاده می شود. در هوای مرطوب مو به مقدار قابل ملاحظه ای (تا 25 درصد) متورم می گردد.

9) مو تقريباً فساد ناپذير بوده و قرن ها در مقابل پوسيدگی مقاومت می کند. مو در مقابل اسيدها بسيار مقاوم بوده ولی مقاومت ناچيزی در برابر مواد قليايی مانند آمونياک دارد.

10) مو با مالش توليد الکتريسيته ساکن کرده (خصوصاً اگر خشک باشد) و از سوی ديگر قابليت ذخيره سازی الکتريسيته را هم دارد. چون الکتريسيته برای سلامت مو مضر است لذا بايستی با هر وسيله ممکن از توليدآن در مو جلوگيری کرد.

11) مو به سادگی مشتعل می شود.