نگاه کلی به ریزش مو

ريزش مو علامتی شايع و ناراحت كننده است. بيشتر افرادی كه به متخصص پوست مراجعه می كنند از ريزش مو (بعنوان شكايت اول يا دوم) شاكی هستند ولی در حقيقت اكثر اينها دارای ريزش غيرطبيعی مو نمی باشند .مفهوم و علت ريزش غيرطبيعی مو با معاينه دقيق توسط متخصص پوست و مو معلوم می گردد. طاسی وکم شدن مو را می توان به دو نوع تقسيم کرد:

الف) حالتی که درآن فوليکول های مو (پيازمو) بطور دائمی تخريب شده و از بين رفته اند. به اين وضعيت «ريزش مو بدليل بروز جوشگاه (اسکار)» می گويند و درآن طاسی غيرقابل برگشت است. اين دسته ازطاسی ها (به شرط اينکه فرآيند مولد طاسی خاموش شده و يا بيماری تحت کنترل درآمده باشد) به کاشت موی طبيعی پاسخ درمانی خوبی می دهند. علل بوجود آورنده اين نوع ريزش مو بسيار متنوع بوده و برخی از آنها عبارتند از:

عفونت های قارچی و ميکروبی پوست ، محل بهبودی برخی از امراض پوستی مانند جوش غرور جوانی، لوپوس و ليکن پلان، آسيب هايي که به پوست وارد می شود از قبيل سوختگی ها و جراحات گوناگون پوست و جوشگاه (اسکار) در محل بخيه های بعد از اعمال جراحی پوست (مثلاً پس از عمل جراحی کشيدن پوست).

ريزش مو در اثر سوختگی و جراحت پوست

ريزش مو در اثر سوختگی و جراحت پوست

ب) کم شدن موکه درآن آسيب دائمی به ريشه مو واردنشده است.

به اين وضعيت «ريزش مو بدون بروزجوشگاه (اسکار)» اطلاق می گردد. مواردی از اين نوع ريزش مو برگشت پذير و قابل ترميم کامل بوده و در مواردی هم طاسی حاصله غيرقابل برگشت است. علت مورد اخير اين است که آسيب های جزيی و مکرر به پياز مو موجب ازدست رفتن توانايی ترميم و بازسازی مو شده و بتدريج ريشه مو بصورت غيرقابل برگشت از دست می رود.

برخی از علل شايع اين نوع طاسی عبارتنداز:

دستکاری ها و کشش بيش از حد وارده بر مو بر اثر شانه، برس،کش و تِل سر، رنگ مو، مش، سشوار و غيره، فقر مواد غذايی، اختلالات هورمونی، مشکلات عصبی که در آن فرد بصورت عمدی ولی غيرارادی موهايش را می کند و به آن تريکوتيلومانيا می گويند، بيماری های تب دار، اعمال جراحی وسيع، داروها، مسموميت ها، اشعه درمانی ، شيمی درمانی، ريزش موی مردانه، طاسی بدليل مسائل مادرزادی و ريزش موی پس اززايمان.

تريکوتيلومانيا

بطورکلی شايعترين علت ريزش مو درآقايان و خانم ها، ريزش موی مردانه (آندروژنتيک) است البته طرح و مدل اين نوع طاسی درخانم ها و آقايان متفاوت می باشد. اين نوع ريزش مو پاسخ درمانی بسيار خوبی به پيوند موی طبيعی می دهد.

بطور معمول روزانه 100- 50 تار مو ريخته و اگر هر روز شستشوی موها انجام شود ريزش 150-120 تارمو طبيعی تلقی می گردد. برای اينكه بدانيدآيا واقعا ًريزش موی غيرطبيعی وجود دارد بايستی حداقل يك هفته سر را نَشسته و در اين مدت همه موهای ريخته شده را جمع آوری و بر تعداد روزها تقسيم نماييم. اگر از اين عدد بيشتر باشد بايستی به فكر راه چاره باشيم. راه ديگر برای دانستن اين مطلب آن است كه يك دسته حدود يکصدتايی ازموها را با دست بآهستگی بكشيم. اگرفرد روز قبل حمام نكرده باشد در حالت طبيعی 5-4 عدد موكنده می شود و از اين بيشتر نياز به بررسی و درمان دارد. بهتر است اين تست درچند نقطه سر انجام شود.

از طرف ديگر ريزش مو را می توان به دو دسته بزرگ تقسيم نمود:

الف) گاهی ريزش مو در جريان امراض و مسائل ديگر رخ داده و علامتی ازآن بيماری و مشکل است و در اين حالت در اكثريت موارد درمان آن بيماری بطور خود بخود موجب بهترشدن ريزش موها البته در طول زمان (گاهی چندين سال) می گردد. مثال هايی ازاين نوع ريزش موعبارتنداز:

امراض عفونی بخصوص با تب بالا، انواع سؤ تغذيه وكمبود موادغذايی بخصوص كمبودآهن (كه در خانم ها از علل بسيار مهم ريزش مو است)، كمبود اسيد فوليك و كمبود پروتئين ها، اختلالات هورمونی مثل امراض غده تيروئيد(کم کاری ياپرکاری)، اختلالات تخمدان، بيماری های غده هيپوفيز و آدرنال،كليه امراض داخلی كه ماهيت مزمن و طول كشيده دارند مثل انواع سرطان ها، نارسايی کليه وکبد، مسموميت با آرسنيك، تاليوم و مرگ موش، مصرف بيش از حد ويتامين A و E، شيمی درمانی و راديوترپی سرطان ها، استرس های روحی، افسردگی دائمی و عدم تعادل روانی، اعمال جراحی بخصوص عمل های بزرگ وطولانی، مصرف طولانی مدت داروهای اعصاب (كاربامازپين و ليتيوم)، برخی ازداروهای ضدفشارخون، ايندومتاسين (داروی مسكن و ضد درد)، جنتاميسين (آنتی بيوتيک)، آكوتان (ضدجوش غرورجوانی)، وارفارين (داروی ضد انعقادخون)، آمفتامين(داروی کم کننده اشتها) و داروهای ضدسرطان و قطع مصرف طولانی مدت قرص ضدحاملگی وكورتون.

نكته حائزاهميت درموردعلل فوق اين است كه اغلب مواردشروع ريزش مو چند ماه بعد از عامل بوجودآورنده ريزش مو بوده و لذا پيداكردن رابطه علت ومعلولی برای بيمار مشكل می باشد. در اين نوع طاسی معمولاً ريزش مو در فاز تلوژن رخ می دهد. در اين حالت موهای ريخته شده دارای انتهای شبيه گرزهستند و گاهی بيمار تصورمی كندكه اين قسمت برآمده،ريشه مواست درصورتيكه اين موضوع درست نيست. گاهی هم موهای ريخته شده در فاز آناژن هستند. در اين حالت موها شكل گرزمانند نداشته و گاهی خرد شده می باشند .پس ازدرمان عامل بوجودآورنده ريزش مو، مجدداً موها رشدخواهندکرد ولی ممکن است يک سال و يا بيشترطول بکشد تا موها بطورکامل درآمده و زيبايی آن به حالت اول برگردد. دراينجا چند مورد اختصاصی از اين نوع ريزش مو ذکرمی گردد:

• ریزش مو پس از زایمان
• ریزش مو بدلیل کشش بیش از حد
• ریزش مو بدلیل دستکاری
• ریزش مو بدلیل رژیم های لاغری
• ریزش منطقه ای مو(آلوپسی آره آتا)

 

ریزش مو پس از زایمان

درحاملگی بدليل سطح بالای استروژن (هورمون زنانه) درجريان خون، اكثرموها وارد فاز رشد فعال (آناژن) شده و لذا طول عمر موها بيشتر، ريزش موها كمتر و موها پرپشت ترمی گردند. پس از زايمان بدليل كاهش ناگهانی هورمون زنانه، يكباره تعداد زيادی از موها وارد فاز استراحت شده و متعاقباً می ريزند. به اين دليل ريزش موها (كه گاهی شديد هم است) 5-3 ماه پس از زايمان رخ داده که طبيعی است و جای نگرانی ندارد. البته لازم به تذکراست که اگرشيردادن به نوزاد پس از زايمان وجود داشته باشد، ريزش مو در طول آن مدت هم ادامه داشته و تا حدود 3-2 ماه پس از اتمام شيردهی تداوم دارد.

درريزش مو بدليل زايمان، همه موهای ريخته شده دوباره درمی آیند و فقط فرد بايستی مراقب وضعيت تغذيه ای خود بخصوص از نظرآهن، اسيدفوليك و پروتئين ها باشد.

ریزش مو بدلیل کشش بیش از حد

گاهی خانم ها موهايشان راكاملاً به عقب كشيده و باكش يا تِل محكم می بندند. فشار وكشش وارده به موهای جلوی سر در دراز مدت باعث كم پشتی موهای اين قسمت می گردد. ريزش مو بدليل کشش شايعترين علت كم پشتی موی جلو و کناره های پوست سردر دختران و پسران جوان است .درصورتيکه عامل کشش سريعاً مرتفع گردد معمولاً ريزش مو قطع شده و موها مجدداً رشدمی کنند ولی چنانچه عامل تحريکی برای مدت های طولانی ادامه داشته باشد ممکن است منجربه ريزش غيرقابل برگشت موهای سرشود و در این حالت پیشانی فرد بلندتر ازحد طبیعی می گردد.

آلوپسی ناشی از کشش بيش از حد وارده به موها

ریزش مو بدلیل دستکاری

استفاده بيش از حد از سشوار، رنگ مو ،بيگودی، ژل، تافت، مِش و خلاصه هرگونه دستكاری زياد موها (حتی برس زدن زياد) در دراز مدت باعث ريزش موها می گردد. شستشوی خيلی زياد سر با شامپوهای قوی نيز سبب ريزش موهای سر می گردد.

ریزش مو بدلیل رژیم های لاغری

رژيم غذايی که شديداً کمبود پروتئين وآهن داشته باشد(مثل گياه خواری و خام خواری) موجب ريزش مو می گردد. علت اين است که قسمت عمده مو از پروتئين تشکيل شده است. همچنين دررژيم های لاغری سریع كه فرد می خواهددر مدت كوتاهی وزن زيادی كم كند، ريزش شديد موها مشاهده می گردد. رژيم غذائی ملايم از اين نظر بهترهستند. کمبود برخی ويتامين مانند ويتامين E ، ويتامين A ، ويتامين H (بيوتين) ، ويتامين B5 و همچنين کمبود روی ، گوگرد و مس باعت بروز ريزش مو می گردد.

ریزش منطقه ای مو(آلوپسی آره آتا)

علت دقيق اين بيماری مشخص نمی باشد و فقط می دانیم كه يك بيماری خودايمنی است (يعنی سيستم ايمنی بدن برعليه پياز مو وارد عمل شده وآن را ازبين می برد). تنها عامل شناخته شده در بروز اين عارضه، استرس های عصبی بوده و معمولاً هم ريزش موها بدنبال يك استرس شديد عصبی (مثلاً فوت نزديكان، طلاق، تصادف رانندگی و غيره) روی می دهد. بيماری دركودكان و جوانان شايعتربوده و مردان و زنان را به يك نسبت مبتلا می كند.

معمولاً در عرض مدت كوتاهی (گاهی چندساعت) به يكباره موها دچار ريزش می شوند. اين بيماری شدت های گوناگون دارد بطوريكه از لكه های كوچك و مدور كاملاً بدون مو در ريش، سر يا بدن تا از دست رفتن كامل موهای سر و يا همه موهای بدن متغيرمی باشد ولی چيزشايع حالت اول است. ريزش ناگهانی مو موجب اضطراب شديد بيمارشده و اين اضطراب خودش بيماری را بدتر و بدترمی کند و لذا بهتراست كه هرچه سريعتر فرد تحت درمان قرارگيرد. بهتر است كه درمبتلايان به اين بيماری آزمايش های غده تيروئيد انجام شود.

آلوپسی آره آتا

آلوپسی آره آتا

تعداد زيادی از بيماران خودبخود و يا با درمان بهبود پيدامی كنند. تأثير درمان در موارد خفيف بيماری بيشتر است .بايستی متذكرشدكه كليه درمان های موجود برای اين عارضه فقط سبب تحريك رشد موها شده ولی از احتمال ريزش مجدد موها درآينده ممانعت نكرده (و بعبارت ديگردرمان پيشگيری كننده برای آن وجود ندارد).

درمان ريزش منطقه ای مو شامل مواردزيراست:

آرامش اعصاب و پرهيزاز استرس های عصبی، كورتون بصورت موضعی، تزريقی ودرموارد شديد خوراکی، داروهای محرک رشد مو مانند ماينوکسيديل وداروهای ضدسيستم ايمنی که البته فقط درمواردبسيارشديد بيماری استفاده شده و انحصاراً توسط متخصص پوست تجويز می گردد. ماليدن سير يك درمان قديمی برای اين عارضه بوده كه بدليل وجودداروهای مدرن و مؤثر و بروزگهگاهی واكنش های حساسيتی شديد به سير درحال حاضر اصلاً توصيه نمی گردد.

لازم به توضيح است که بيمار بايستی فقط به متخصص پوست مراجعه و از خوددرمانی اكيداً پرهيزنمايد زيرا اين امر موجب تأخير در درمان شده و درمانهای درست بعدی هم بی اثر خواهندشد. درمان بايستی تا رويش كامل موها ادامه داشته باشد(گاهی ماه ها). با توجه به اینکه دراين بيماری فوليكول های مو هيچوقت از بين نرفته و هميشه امكان رشدمجدد موها وجود دارد لذا هيچوقت نبايد از درمان اين عارضه نااميد شد.