ماینوکسیدیل

ماینوکسیدیل دارویی خوراکی برای کنترل فشارخون بالا است که سالها در پزشکی مورد استفاده قرار می گرفته ولی بدلیل عوارض جانبی شدید در حال حاضر این دارو برای درمان فشارخون بالا کاربردی ندارد مگر اینکه سایر داروهای متداول و کم ضررتر اثربخشی نداشته و جان بیمار بدلیل فشارخون بالا در معرض خطر باشد.

یکی از عوارض جالب توجه و غیر منتظره مصرف این دارو رویش مو در مناطق غیرمعمول از قبیل پیشانی و پشت دست ها است. از این خاصیت برای تحریک رشد موها در مناطق طاس سر استفاده شده و بدین ترتیب محلول موضعی ماینوکسیدیل 2 و 5 درصد برای درمان طاسی سر بوجود آمد. تأثیر غلظت 5 درصد محلول ماینوکسیدیل 50 درصد بیشتر از غلظت 2 درصد می باشد. اگرچه مکانیسم دقیق اثر ماینوکسیدیل در تحریک رشد موها نامعلوم است ولی ظاهراً این دارو از طریق طولانی کردن سیکل رشد مو (افزایش مدت زمان آناژن) عمل می کند. تحت اثر این دارو کیفیت موهای ظریف (مینیاتوریزه) سرشامل قطر و اندازه آنها بهبود پیدا نموده و لذا بطور کلی وضعیت موهای نازک و کم پشت فرد بهتر می شوند ولی باعث رشد مجدد مو در مناطق کاملاً طاس سر نمی گردد بعبارت ديگر با مصرف ماينوکسيديل روند طاسی کند شده ولی موهای ريخته شده مجدداً در نمی آيند.

مطالعات کنترل شده در مورد اثر ماینوکسیدیل نشان داده است که حداکثر اثربخشی این دارو در مورد منطقه ورتکس (قسمت بالای پشت سر) و حداقل آن در مورد منطقه جلوی سر (جایی که حداکثر توجه به ریزش موها شده و بیمار دوست دارد که بیشتر این منطقه بهبود پیدا کند) است.

ماینوکسیدیل دارای اثر درمانی موقتی است و دلیل آن این است که به هرحال تستوسترون همیشه در خون وجود داشته و بالاخره اثرات طاس کننده آن بر اثرات ضد طاسی دارو غلبه کرده و لذا مردی که در حال مصرف ماینوکسیدیل است نیز عاقبت دچار طاسی می گردد هر چند روند طاسی در وی با سرعت کمتری ادامه پیدا می نماید. در صورتیکه شخص همزمان با ماینوکسیدیل از قرص خوراکی فیناستراید نیز استفاده نماید تا حدی از اثر تستوسترون بر فولیکول های مو ممانعت بعمل آمده و این مشکل کمتر مشاهده می گردد و حتی دیده شده که مصرف همزمان این دو دارو دارای اثرات سینرژیستیک (تقویت کننده) با یکدیگر هستند.

قبل از اینکه شروع به مصرف ماینوکسیدیل نمایید بایستی به این نکته توجه نمایید که ممکن است 12 – 9 ماه طول بکشد تا شما اثرات مفید آنرا بر موهایتان ملاحظه نمایید و در ضمن برای حفظ اثر این دارو مصرف آن بایستی استمرار داشته باشد درغیر اینصورت موهای درآمده در عرض مدت 3 – 2 ماه مجدداً دچار ریزش شده و از دست خواهند رفت. حتی اگر فرد برای سالها از این دارو استفاده کرده باشد. همانطور که گفته شد محلول موضعی ماینوکسیدیل در بهترین شرایط و با حداکثر کارایی فقط موجب تأخیر و یا کاهش سرعت ریزش موها می گردد.

طرزمصرف محلول ماينوکسيديل از اهميت زيادی برخوردار است. محلول بايستی برروی پوست تميز و خشك بآرامی ماليده شده (ماساژملایم) و حداقل 4 ساعت قبل و بعد از آن نبايستی موها شسته شوند. پس ازماليدن دارو سشوارزدن موها ممنوع است. مقدار مصرف 60 – 30 قطره صبح و شب است. مصرف يک نوبت در روز ماينوکسيديل عمدتاً بی فايده است.

برای بروز اثرات مثبت محلول ماينوكسيديل حداقل 6-4 ماه استعمال مداوم آن لازم بوده و حداكثر اثر آن 12 ماه بعد از شروع درمان آشكار می گردد. در اوايل درمان ممكن است ريزش موها ظاهراً بدترشود كه اهميتی ندارد و بتدريج اثرات مفيد آن آشكارمی گردد. نتايج درمانی محلول ماينوکسيديل در ريزش موی فرق و بالای سر بيشتر از طاسی در جلوی سر و خط رويش مو می باشد در حاليکه قسمت های اخير از نظر ظاهری و اجتماعی از اهميت بيشتری برای فرد و اطرافيان وی برخوردارهستند. محلول ماينوکسيديل درنواحی که اصلاً مو وجود نداردکاری انجام نمی دهد. ماينوکسيديل درريزش موی خانم ها (که معمولاً بصورت پراکنده و منتشرمی باشد) نيز بسيار مؤثر است. هر چقدر فرد جوان تر، تعداد موهای كركی اش بيشتر و اگرزمان طاسی كمتراز ده سال باشد اثرمحلول ماينوكسيديل بيشترمی گردد.

عوارض جانبی محلول ماينوکسيديل عمدتاً در پوست بوده و بيشتر بدليل وجود پروپيلن گليکول در محلول ماينوکسيديل اتفاق می افتند. اين عوارض عبارتند از خشكی پوست، پوسته ريزی، خارش و قرمزی پوست. اخيراً شکل کف ( Foam ) ماينوکسيديل هم به بازار آمده است که اين عوارض جانبی را ندارد. گاهی هم اين محلول باعث افزايش رشد موها در صورت و مناطق ديگر بدن می شود كه بيشتر در خانم ها رخ داده ولی اهميتی ندارد زيرا خودش خوب می شود. به نظر مؤلف بهتر است ماينوکسيديل در زمان حاملگی استفاده نشود.

همانطورکه گفته شد 3-2 ماه پس ازقطع مصرف ماينوکسيديل اثرات مثبت درمانی آن بتدريج از بين رفته و وضعيت موهای فرد به حالت اول بازمی گردد به عبارت ديگربرای برای حفظ اثرات آن بايستی مصرف دارو را تا آخر عمرادامه داد. درصورتيکه فرد می خواهد اقدام به کاشت موی طبيعی نمايد بايستی استعمال ماينوکسيديل را از چند هفته قبل از عمل قطع نموده زيرا اين دارو عروق خونی را گشادکرده و لذا احتمال خونريزی در حين عمل را افزايش می دهد و حدود 2 هفته بعد از عمل مصرف آن را از سرگيرد. رعايت اين پريود زمانی موجب می گرددکه از ريزش موقتی موهای اطراف منطقه کاشت (که بدليل شوک ناشی از عمل است) تا حدزيادی ممانعت بعمل آيد.

ماینوکسیدیل در خانم ها

اگر چه مطالعات اولیه در مورد این دارو برای طاسی در آقایان بوده است ولی مطالعات بعدی نشان داده است که اثرات ضد طاسی ماینوکسیدیل در خانم ها حتی از آقایان هم بیشتر است و علت آن این است که طاسی در خانم ها دارای طرح گسترده (دیفیوز) است و برخلاف آقایان پوست سر کاملاً طاس و بدون مو نشده ولذا همیشه مقداری مو در پوست سر خانم های طاس هست تا ماینوکسیدیل بتواند اثر کند.

موقتی بودن اثرات ماینوکسیدیل و لزوم مصرف همیشگی آن درخانم ها نیز مثل آقایان است و در ضمن مانند آقایان این دارو در خانم ها هم برای موهای خیلی ضعیف و کم جان (مانند خانم های خیلی مسن که یائسه شده اند) دارای اثر خاصی نمی باشد.

یکی از مشکلات در رابطه با استعمال محلول موضعی ماینوکسیدیل بروز تحریک و خارش پوست سر (درماتیت تماسی) است که درصورت استفاده از فرم « کامپاند Compound » دارو بیشتر رخ می دهد (فرم کامپاند ماینوکسیدیل دارای مختصری تره تینوین Tretinoin است که باعث افزیش جذب پوستی دارو و تأثیر بیشتر آن می گردد ولی در همین راستا عوارض جانبی آن را هم بیشتر می کند. اگرچه غلظت 5 درصد ماینوکسیدیل مؤثرتر است ولی چون نسبت به غلظت 2 درصد دارای پروپیلن گلیکول بیشتری است لذا چسبناک تر بوده و این موضوع استفاده از آن را برای خانم ها در طول روز مشکل می سازد و لذا بهتر است که برای وعده صبح از غلظت 2 درصد وبرای وعده شب از غلظت 5 درصد مصرف شود.

عوارض جانبی ماینوکسیدیل در خانم ها مختصری با آقایان متفاوت هستند. شیوع تحریک و خارش پوست (درماتیت تماسی) ناشی از استعمال ماینوکسیدیل در خانم ها بیشتر از آقایان است. میزان بروز موهای زائد صورت نیز در خانم ها بالاتر از آقایان می باشد البته این موها با قطع دارو به مرور زمان برطرف می شوند ولی وجود آنها یک مسئله واقعاً ناراحت کننده برای شخص است. در صورتیکه در هنگام مصرف دارو مواظب باشیم که قطرات دارو روی شقیقه ها و پیشانی نریزند این مشکل کمتر اتفاق می افتد ولی از بروز آن بطور کامل ممانعت نمی نماید.یکی دیگر از عوارض جانبی این محلول سرگیجه و کاهش فشارخون است که در برخی خانم ها اتفاق می افتد.